W środę 25 stycznia wczesnym rankiem bardzo jasny bolid przeleciał nad południowo-wschodnią Słowacją i najbardziej wysuniętą na zachód częścią Ukrainy, ale dla większości przypadkowych obserwatorów pozostawał ukryty za gęstymi chmurami inwersyjnymi. Dlatego do tej pory nie otrzymano ani jednego zgłoszenia o tym zdarzeniu, mimo że było to bardzo wyraźne i uderzające zjawisko, które byłoby bardzo widoczne, zwłaszcza ze wschodniej części Słowacji i Polski.
O wielkości i długości tego niezwykłego bolidu świadczy fakt, że zarejestrowały go czułe fotometry, które są częścią europejskiej sieci bolidowej. Tego ranka były miejsca z czystym niebem, nawet na stosunkowo niewielkim obszarze, nad którym przelatywał bolid. Zdarzenie udało się zarejestrować na 4 stacjach zlokalizowanych na Słowacji i w Czechach, a na 3 z nich uzyskano dokumentację fotograficzną i wideo za pomocą specjalnych urządzeń. Mamy bolid sfotografowany z Kolonic na samym wschodzie Słowacji (patrz zdjęcie 1) z bardzo bliskiej, ale też większej odległości z Rimavskiej Soboty, a także z Łysej Góry w Beskidach.
Oprócz tych nagrań w wysokiej rozdzielczości mamy również z Kolonic bardzo szczegółowe widmo fotograficzne bolidu oraz nagranie wideo ostatniej ćwiartki lotu bolidu, na którym widać fragmentację ciała w atmosferze i „wymieranie” poszczególnych fragmentów nagryane z wysoką rozdzielczością. Na podstawie tych zapisów z 3 lokalizacji zostały ustalone z dużą dokładnością wszystkie podstawowe parametry przejścia bolidu przez atmosferę, czyli między innymi gdzie i z jaką prędkością leciał oraz skąd przyleciał.
25 stycznia 2023 godz. 04:23:50
Dokładnie o godzinie 4:23.50 czasu środkowoeuropejskiego ważący około 11 kilogramów meteoroid wszedł w ziemską atmosferę i został po raz pierwszy zarejestrowany na wysokości 101 km nad miejscowością Oborín na zachód od Velké Kapušan we wschodniej Słowacji. W tym czasie ciało poruszało się z prędkością mniejszą niż 29 km/s po torze nachylonym pod kątem 33,5° do płaszczyzny poziomej i kontynuowało lot w przybliżeniu w kierunku północno-wschodnim. Maksymalną jasność porównywalną z jasnością pełni księżyca bolid osiągnął w niezbyt dużej jasności na wysokości 46 km nad ziemią, jednak utrzymywał tylko nieznacznie mniejszą jasność przez prawie 3 sekundy. Wkrótce po osiągnięciu maksymalnej jasności meteoroid również zaczął się znacznie bardziej rozpadać. Największy fragment zarejestrował się wówczas na wysokości 25,7 km nad ziemią w rejonie Karpat Wschodnich na zachodniej Ukrainie.
Bolid przeleciał całą ścieżkę światła, która ma prawie 137 km długości, w czasie 6.1 s. Jego rzut na powierzchnię Ziemi znajdziecie w galerii. Chociaż zdecydowana większość pierwotnej masy meteorytu spłonęła w atmosferze, jest bardzo prawdopodobne, że na powierzchnię Ziemi spadło kilka, przeważnie mniejszych meteorytów. Największy meteoryt (główny fragment) może ważyć około ćwierć kilograma, inny fragment ważą mniej więcej połowę, a kilka znacznie mniejszych fragmentów, ważących do dziesięciu gramów, mogło również wylądować na ziemi.
Według obliczeń meteoryty powinny znajdować się głównie w pasie o szerokości około kilkuset metrów i długości około 10 kilometrów, rozciągającym się przez górzysty teren od końca ścieżki światła w pobliżu wsi Orjawczyk (najmniejsze meteoryty o masie kilku gramów) do doliny do głównej drogi E471 na południowy wschód od wsi Korostów, gdzie największe 2 meteoryty mogłą ważyć 100 i 250 gramów.
Rysunek 3 przedstawia mapę wstępnie obliczonego obszaru opadów meteorytów na podstawie profilu wiatru na dużych wysokościach, wykonanego na stacji Poprad-Gánovce o północy 25 stycznia. Ostateczny obszar upadku zostanie określony, gdy będzie znany profil wiatru dla danego miejsca i czas. Co więcej, znalezienie meteorytów stosunkowo małych i w niewielkiej liczbie oraz na bardzo odległych obszarach górskich jest mało prawdopodobne, jednak gdyby zostały znalezione, zostałyby one włączone do ekskluzywnej kategorii meteorytów z drzewem genealogicznym.
Przed zderzeniem z Ziemią meteoroid ten o średnicy około 20 cm okrążał Słońce po stosunkowo długiej ścieżce, gdy w peryhelium dotarł do wnętrza orbity planety Merkury, czyli stosunkowo blisko Słońca, następnie przesunął się za orbitę planety Mars w wewnętrznej części głównego pasa planetoid. Jeden obrót wokół Słońca zajął mu 1,4 ziemskiego roku. Jest bardzo prawdopodobne, że pierwotnie był częścią asteroidy pochodzącej z głównego pasa planetoid.
Na koniec chcielibyśmy podziękować naszym kolegom z Instytutu Astronomicznego SAV w Tatrzańskiej Łomnicy za współpracę przy obsłudze stacji sieci bolidów na Słowacji, a także naszym kolegom z obserwatoriów w Kolonicach, Rimavskiej Sobocie i stacji ČHMÚ na Łysej hora.
Wszystkie obliczenia i analiza spadku została wykonana przez naszych przyjaciół z Czech:
Pavel Spurný, Jiří Borovička i Lukáš Shrbený
Zakład Astronomicznego Instytutu Materii Międzyplanetarnej
Akademii Nauk Republiki Czeskiej,
Fričova 298
251 65 Ondřejov
email: mph@asu.cas.cz
www.asu.cas.cz